A 'nave Tosar' xurde escultor na Insua dos Poetas

Tosar acompañado de Lamazares, na inauguración do monumento

XABIER LIMIA DE GARDÓN

o artigo na web de La Región

ARTE ET ALIA

Dora e Pura Vázquez, poetas, na ‘Insua dos Poetas’. Alí están, en acaída composición escultórica, con Tosar, dende o sábado do Carme. É esta unha festa como poucas, cada verán, en tódalas vilas e pobos da mar galega, que tamén se celebra no interior de Galicia, pois o Carmelo ten sido moi persistente co seu escapulario. Así na parroquial de Santa Mariña de Augas Santas, concello de Allariz, como botón de mostra. Pura, que era Carmen de primeiro nome, estaría leda pola coincidencia na Esgueva de Madarnás (O Carballiño), na finca da Ínsua das seis hectáreas que é, pola vontade e determinación de Luis González Tosar, un espazo para o diálogo da cidadanía da república das letras poéticas, dende o cerne de corazón, coa das artes, nun entorno de carballeira, en derrame cara o solpor. Así é a súa teima que se inicia nos anos finais da pasada década, hoxe Fundación da que é o presidente.

O celebrado poeta, nado en Buenos Aires en 1952 nun fogar galego emigrante, volta a Galicia para estudar en Vigo dende os dezasete anos, estuda Filosofía e Letras en Compostela, na USC, e licénciase en Filoloxía hispánica galego-portuguesa. Daquela se inicia na poesía, con asisados pasos, e decisión, funda a Revista Dorna..., achegándose ao firmamento dos vates con A caneiro cheo, mediados os anos oitenta, actividade na que persevera ata 1998, con silencio literario. Unha doenza súbita en 2006, e a neumonía que sege, fanlle albiscar ‘ós ollos da morte’; e da ao prelo Estúrdiga materia, en renovada ilusión por vivir deixando ronsel.

Arroupando co limiar de Méndez Ferrín, e as ilustracións de obras de Quintana Martelo, é unha obra coa se achega ao sentir do pobo dende o léxico rural. A ‘Medalla Castelao’ (Xunta de Galicia, 2005) e o Premio da Crítica de Galicia (2009), son xalóns do seu activismo cultural, coa presidencia do Centro PEN-Galicia.

Agora, logo de ser designado Académico corresponsal da Academia Argentina de Letras en España representando a Galicia, outro episodio coronario, que da con il nas ‘urxencias’ hospitalarias, fai que rexurda a vocación creativa primeira: a plástica escultórica, anterior á do estro poético.

En Vigo, no seu taller do mestre Camilo Nogueira Martínez, primeiro, e mais tarde na Escola de Artes e Oficios. É o tempo de camaradería adolescente con Antón Lamazares, entre outros, pintor que daquela se interesaba pola poesía.

As írmáns Vázquez en 2.XI.2005 con Miguel Ángel Santalices. 

Así pois, Dora (1913) e Pura (1918), ou Pura (+25.xullo.2006) e Dora  (21.IX.2010), como se adoita referir, as irmáns Vázquez son, desta volta, a sombra e inspiración dende a que Tosar rexurde como artista plástico. E así desta volta en que o contido desta columna acada a amplitude de ‘Arte et alia’ co conxunto escultórico do poeta, que é ‘sol e lúa granito prós peitos valentes’, como escribira en premonitoria frase ante quem fai uns anos. A ‘Insua’, neste ano cervantino, convértese nunha ‘ínsula barataria’...

NURIA GUARDIOLA, UNA RETROSPECTIVA.

XABIER LIMIA DE GARDÓN.


ARTE ET ALIA

Dadme un punto de inflexión y moveré el mundo, dijo Arquímedes. Así Nuria Guardiola quien desde la donación de una obra al Museo en 2012, llega con ‘Corazón Bereber’, una muestra que debe mucho a los buenos oficios de Eva Torres, directora de este centro expositivo y cultural municipal, que coordina exposición y catálogo, con diseño y maqueta de Planos. Es esta una propuesta que coincide en verano mas no es de verano, que hay en ella un decir coherente y maduro, con sabor autobiográfico, de la profesora artista.

Pues ‘la gente honesta no oculta sus actos’, como diría la Emily Brönte de ‘Cumbres borrascosas’. Es un viaje personal, es su historia, con sentido narrativo y temático.

En la planta baja está la secuencia vital que une las tierras de Nador, territorio de Rif/Marruecos, en las que trabaja como docente, y las de Cangas, época de profesora en Redondela, con el agua como nexo, Mediterráneo o Atlántico.

Desde la entrada, con ‘Coeur D’amazigh’ (2014_15), lo más reciente, que da título a la retrospectiva, está el azul beréber del ‘Claire de lune à la corniche’ en Nador, obra efectista de sensaciones sinestésicas, o las plácidas vistas desde el monte Gurugú, nombre que asociamos a los dramáticos tiempos del final del reinado constitucional de Alfonso XIII con el desastre de Annual, en la primera mitad de los años veinte del pasado siglo, y la guerra contra Abd-el-Krim, sucesos luctuosos todos para el honor militar…

Las obras que siguen, nacen desde la pontevedresa costa do Morrazo, como motivo inspirador: todas ellas nos ponen ante el dramático conflicto en el entorno de Cangas y Bueu con la quiebra de la Massó (1998), y sus fábricas de conservas de productos del mar., en ls dos rías, de Pontevedra y Vigo.
Son pinturas que conllevan una parte documental, siendo la intervención artística una manera de humanizar la ruina, tras el abandono de las instalaciones. Su brillo es vano oropel ante la destrucción de empleos.

Las ‘Conserveras’ y ‘Enclave de faros’ responden a una amplia etapa entre 1998 y 2007, intenso tema y fase que culmina con un pormenor do Farol do Roncudo, de 2008. Exposiciones por toda la costa se sucedieron entonces, incluyendo el Mº do Mar (Vigo), y la Casa de Galicia (Madrid).

El tríptico de las Sisargas o el Faro de las Ons, deben su percepción a la disposición de introspección de la autora, quien en silencio vivió en nocturna comunión estos espacios-límite entre la tierra y el agua, con el cielo sobre su cabeza. 

Pintura matérica a la que añade elementos-testigo significativos.

Arriba están los ‘Pantanos de mutación’ (1986_88), época francesa en París y su entorno, momentos de conflictos emocionales desde las experiencias, dice Guardiola, en la que bajó ‘a su propia oscuridad’, como se lee en uno de los poemas que incluye en el catálogo, una vida que nos ofrece en la salita baja con ‘Autobiografía en deconstrucción’, en las que hay soledades y noche. 

De la France au Marroc, con Foucault y Derrida, mas asimismo Dylan Thomas y Espriu. Ahora ’il faut tenter de vivre’…

ATMOSFERAS DE PASTEL DE ANTONIO ABAD

As fotos, en ángulo, por mor dos cristais, e ainda así as luces...

XABIER LIMIA DE GARDÓN. 

el artículo en La Región
ARTE ET ALIA 

Na presentación (foto Eliaz)

‘Tempo de Luz’ é unha exposición que se amosa no andar alto do Museo Municipal. Malia o ascenso pola escaleira (o ascensor non funciona), e a sala, paga a pena. Así tamén a inauguración, con interferencia horaria de actos electorais, un día especial para o alcalde que viña de padecer unha gratuita e desproporcionada agresión na Praza Maior. Os varios artistas congregados, daban ao acto unha atmosfera privativa, e culta.

Trátase dunha exposición toda ela realizada coa técnica do pastel polo vigués Antonio Abad Gallego, cores aplicadas directamente no papel 'Canson', para acadar escenas como a da calesa con cabalo branco de Sevilla

É esta unha cor da que gosta, e na que se centra, nos seus temas de auga, leit motiv coa que devala pescudando reflexos, no curso dos ríos, e o sol iluminandoas, penetrando entre as follas das árbores de ribeira; ou da mar, desas costas que visita, para ubicar as paisaxes coas dunas perto das praias, e as prantas xerófilas, que medran no entorno, e xeran esas sombras de tons cálidas, de resol.




Son os motivos que acostuma, con un ar a Kim Lordier e Jen Evenhus. Mais Wistler, Degas ou ‘o berro’ de Munch son exempros que están no seu vademécum de referencia.

Os nus femininos son unha temática que agora fai menos, aínda que guste incluílos cos motivos paisaxísticos, como se nos estivera a dicir que muller e maila terra, interior e exterior, son partes complementarias da súa moeda.

OS PARAUGAS DE JOSÉ RAMÓN (+)

XABIER LIMIA DE GARDÓN.
a artigo en La Región
ARTE ET ALIA.

Ata a sala baixa do Centro Cultural chega a derradeira exposición que fixo o artista coruñés José Ramón Iglesias Rivera (1939/2016): ’La alegría del color’. Mais desta volta é póstuma..., sendo da man dos fillos a súa escolla e disposición.

Concebida para Madrid, onde a montou na sala da Casa de Galicia en abril de 2014, e xa de volta á nosa terra para amosala no Espacio de Arte de El Correo Gallego (Santiago), viaxando finalmente con ela ata o Centro de Artesanía e Deseño da Deputación de Lugo, na antiga capela de Santa María. De seguro que pensaba que podería amosala en Ourense, mais a morte sorprendeuno a comezos de xaneiro, cando xa pintara os ciclistas. 

Vivía nunha segunda xuventude por volta do 2007 dende que recuperara a visión perdida a comezos dos anos noventa, e os ocres e azuis, en acuarela e óleo, que deixa, polo luminismo, cromatismo de tintas planas e campos de cores en bandas, sen tons, nas que manda o debuxo, insistentemente. Él mesmo deixou dito que o que facía unha ‘fusión dun clasicismo geometrizado coa abstracción, influenciado polo construtivismo’: formas planas, mesmo nos rostros, dende as tintas brilantes, un remorso das luces da forma de ver anterior. 

Foi perito mercantil, profesión que deixa pola arte. Era supernumerario do Opus Dei dende os anos setenta, de cando se data o encargo do concello de Celanova para ilustrar o libro do milenario de San Rosendo en 1977, ao que seguirán outros. Logo da milagrosa recuperación da vista, monta galería propia na cidade vella herculina e desenrola nos seguintes dez anos unha nova maneira de tratar as masas dos barcos no porto, sombrillas e parasois, mais tamén paraugas, nos Cantóns ou en Riazor.




Un xeito de pintar que sin perder de vista o poder das cousas ou obxectos -a figuración- se achegou por momentos aos campos de cor que algún tipo de abstracción fixo bandeira.

É CÉSAR PRADA

O sementador...

XABIER LIMIA DE GARDÓN.
No artigo de prensa
ARTE ET ALIA.



Cando as neuronas bailan, e trebellan, ou buligan, é a manifestación dun artista, César Prada, que enche as dúas plantas do Municipal con unha vasta exposición dos seus traballos co pincel, e o gubia e maila trencha, cadros e mais cadros, con esculturas, que en grandes paneis espalla polas paredes das salas.

Detalle de 'Fuxida do Paraíso'.

Isabelita e Lupita, na entrada, terra / aire / lume / auga, o neno, terra e aire / lume e auga... así son algunas das obras que amosa, así o percorrido vital do artista: muller, filla, neto, vida e tempo..., eis unha mirada retrospectiva do seu entorno, a declaración do sabor esencial.




Son obras descriptivas nas que manda o corazón e o sentimento, dende unha idea base.

Outras xurden dende outros eidos, e preocupacións.

Nelas busca o simbolismo, con unha mirada analítica, con algo de cartesiano, que vai ampliando.

No desenrolo da historia engade planos, campos de cor, incluso escalas varias..., deixando ver en todo o proceso o que ten no fardel: a fasquía da súa inspiración.

Esta se manifesta nalgunhas teimas sociais contemporáneas que lle preocupan (as 'portas pechadas'), ou a morte do amigo artista Zapata, reflexións dende o pesimismo, nas que a súa expresión faise escura, dende outros medios técnicos.

'A habitación (Van Gogh)', detalle.

Nunhas obras de agradecemento a algúns grandes artistas por existir e alumear o seu camiño, sen máis, vimos formas novas no seu rexistro plástico, nas que debería insistir polo frescor que aboia nela (así no inspirado na obra do cuarto de Vincent Van Gogh).

Nesta macro exposición de máis de cincuenta obras, con un video, e unha morea de debuxos e bosquexos que enmarca o artista baleira o seu taller, e íspese para nós como si dun canto de cisne se tratase aos seus sesenta e cinco anos.

Cecais por iso engadiulle escultura en madeira. De gran formato, a obra pode ser merecente por sí mesma, xunto coa escena do contedor de cristal, en bronce, nunha exposición ad hoc, mais que aquí non encaixa, senón que distrae, no amplo desenrolo exposto das dúas salas, ateigadas como si dun bazar monográfico, se tratase.

Fotografado diante da 'Fuxida do Paraíso'.

O catálogo, está feito co deseño e maquetación do seu fillo Alexandre P. Souto e Planos Publicidade. Abreo un texto do propio artista e péchao Isabel, a súa dona, e antes César Ansias, amigo de seu. 

Edelmiro Vázquez Naval, poeta, e Xosé Carlos Caneiro, escritor, coñecidos seus, poñen as reflexións dende os sentimentos...

Retrospectiva do Premio Luis Ksado

XABIER LIMIA DE GARDÓN. 

No artigo de prensa

ARTE ET ALIA.

Ou cando a fotografía conta historias

Na sala José Ángel Valente está a 'Retrospectiva. 10 Premios de Creación fotográfica. Luis Ksado', co gallo dos dez anos deste prestixioso premio de creación fotográfica ligado ao fotodocumentalismo, e que premia ante todo a linguaxe fotográfica, sen fotomontaxes. 

Chega ata nós co comisariado de Xurxo Lobato, e conclúe así a súa itinerancia co patrocinio da Deputación de A Coruña. 

De Javier Arcenillas (2008)

Con un máximo dunha ducia de fotografías contan unha historia, dende o drama da inmigración (Xosé Abad) a o gran Vari Caramés quen, con ‘Galicia instamatic’, reclama outra mirada. Peter Marlow, da Magnum Photo, con ‘A catedral de Santiago. A fin do camiño’ amosa xa en 1999 que é a esencia, tema de contraversia nestes intres en que o impulso do turismo temático é ameaza (peregrino 100.000 rexistrado no que levamos de ano). 

Da denuncia da prostitución en Filipinas (Diego Verges) á India da alegría (Javier Arcenillas), da visión do fado (Amador Lorenzo) á invasión da publicidade (Xulio Villarino), e os incendios de verán en Galiza, de Miguel Riopa: ‘Verde-Rojo-Negro’, espléndido título. 

Unha das fotos de Miguel Riopa (2004).

De Harguindey (2006)

Especialmente acaído nesta altura de 2016, é o tema da vellez na nosa terra (Fernando Fernández) e a fermosa reflexión de Harguindey ('Breve prontuario de peixes e pareceres') ante o impacto dos residuos na mar.

A inclusión de Ourense no tour ten un interese especial pois o pionero do fotoperiodismo que foi Luis Ksado viviu os seus primeiros anos aquí, á beira de José Pacheco...